Chúng tôi đã nói rõ rằng đọc phân tích là phương pháp bạn có thể áp dụng với bất cứ thứ gì bạn đọc, không nhất thiết phải là sách vở. Đọc một cuốn sách khoa học, chúng ta thường chú ý tới những phát hiện nhờ kết luận thuộc một số lĩnh vực được nghiên cứu thử nghiệm trong phòng thí nghiệm hoặc nhờ cách quan sát bản chất hiện tượng. Hoặc khi ai đó mang trong mình tính tàn bạo vô thức, anh ta sẽ thấy thoả mãn khi đọc cuốn tiểu thuyết nào anh ta như được hoá thân vào kẻ thống trị trong đó.
Họ cố gắng tìm hiểu ý nghĩa ngôn từ, cố gỡ mớ bòng bong của câu cú để rồi nhanh chóng từ bỏ việc đọc và kết luận rằng thơ hiện đại quá khó đọc, như họ đã lường trước. Để trả lời câu hỏi này, bạn vẫn phải tìm hiểu thuật ngữ, nhận định và lý luận mà tác giả sử dụng. Nếu muốn trình bày ý tưởng một cách độc đáo, mới lạ, tác giả sẽ sử dụng một số từ trong hệ thống này theo cách đặc biệt, còn những từ khác vẫn được dùng theo cách thông thường.
Tương tự, bạn có thể đúng khi đoán chủ đề chính của cuốn sách, nhưng bạn vẫn cần trải qua bài tập chỉ rõ cách nào và tại sao bạn nói được điều đó. Đặt giả thuyết không phải là việc khó. Bạn phải hiểu rõ tính thống nhất này.
Khả năng mà bạn phải rèn luyện để làm được điều này chính là Đọc sách như một nghệ thuật. Hệ thống thuật ngữ của tác giả phải được xem là bất khả xâm phạm vì ta không nên đọc các cuốn sấch mà không gắn chúng với văn cảnh. Nhưng kinh nghiệm cho chúng tôi thấy rất nhiều người lúng túng, không biết nói gì khi được hỏi họ thích điều gì ở cuốn tiểu thuyết mà họ đọc.
Chúng tôi chỉ ra sự tương phản giữa đọc tích cực và đọc thụ động nhằm hướng mọi người chú ý đến một thực tế là việc đọc ít nhiều đều phải tích cực và càng đọc tích cực, càng có hiệu quả. Trì hoãn đưa ra nhận xét cũng là một hành động phê bình. Điều gì liên quan đến sự thay đổi? Trong quá trình biến đổi, có điều gì không thay đổi cũng như có khía cạnh nào của vật không thay đổi đó chịu sự thay đổi không? Khi bạn học được một điều mà trước đây bạn chưa biết, chắc chắn bạn sẽ thay đổi một chút nào đó về kiến thức nhưng bạn vẫn chỉ là bạn như trước đây.
Tuân theo quy tắc này, bạn sẽ trả lời được câu hỏi cơ bản thứ nhất: Cuốn sách viết về điều gì?. Lý do là Homer chọn chủ đề rất khó để có thể viết hay được. Nó hẹp hơn vì chúng tôi chỉ đề cập đến những ghi chép sử dụng văn phong trang trọng mô tả lại một thời kỳ, một hay một chuỗi những sự kiện trong quá khứ.
Họ đã coi những gì Thucydides mô tả như một kiểu xử thế. Có sự thay đổi về lượng nhưng kỹ năng của bạn không nâng cao chút nào. Nói ngắn gọn, người đọc theo cách này cố gắng nhìn nhận tất cả các ý kiến và không theo riêng ý kiến nào cả.
Vì thế bạn phải đọc các câu đó chậm hơn hẳn và cẩn thận so với các câu còn lại. Ví dụ, bạn sẽ không thể tìm thấy trong bất cứ sách tham khảo nào câu trả lời cho ba câu hỏi mà Chúa đã hỏi thiên thần trong câu chuyện What Men Live By (Con người sống bằng gì) của Tolstoy. Ngữ pháp và logic gắn kết với ngôn ngữ nhờ mối liên hệ với tư duy, và gắn kết với tư duy nhờ mối liên hệ với ngôn ngữ.
Nhưng thường một lập luận chiếm một vài đoạn văn hoặc nhiều hơn thế. Sau đó là các bộ sưu tập tư liệu với tác phẩm chính mà chúng ta biết là bộ sưu tập 158 hiến pháp của các bang thuộc Hy Lạp cổ. Một độc giả thuần thục thường hoàn thành tất cả công đoạn này cùng một lúc.
Hãy coi việc đọc một cuốn sách là cuộc đối thoại giữa bạn và tác giả. Nhưng những câu hỏi phía trên cũng không thừa vì có rất nhiều yếu tố khoa học xã hội trong các cuốn tiểu thuyết đương đại, và cũng không ít yếu tố hư cấu trong một tác phẩm về xã hội học khiến chúng ta khó có thể phân biệt. Thứ hai - điều này thường xảy ra trên thực tế - bạn có rất ít thời gian để hiểu hết tất cả những thông tin và quan điểm được trình bày trong sách.